2020(e)ko abenduaren 5(a), larunbata

Arbotiko prima eijerra (Jaun baruak)

Jaun baruak izeneko kanta Benito Lertxundi oriotarrari esker ezaguna egin zen 1975ean "...eta maita herria üken dezadan plazera" diskoan argitaratu zenean, kanta horren gainean zenbait oker zabaldu ziren. Hasteko, kantaren jatorrizko izena Arbotiko prima eijerra da eta hori baino larriago: hitzak ez dira anonimoak diskaren azalean aditzera ematen zen bezala, hitzak Beñat Mardo bertsolari zuberotarrari zor dizkiogu.

Baina urteak aurrera joan arren akats eta errakuntsekin jarraitu dugu. Gure kantagintzari begirada bat bota ezkero, 2010eko "Munduan ortozik" izeneko diskoan, Kherau taldeak Jaun baruak izenburua duen kantaren bertsioa egiten duela aurkituko dugu, eta oraingoan ere hitzak herrikoiak direla adierazten da.

Uhartehiri Arboti ibilibidea oinez

Arbotiko prima eijerra (Jaun baruak) XVIII. mendeko epitalamio (ezkontza-kantu liriko) bat da, esan bezala, Beñat Mardo koblakariak sortua Baxenafarroako Amikuze inguruko bi nobleen ezkontzarako: Maria Place Arbouet eta Armand Jean Uhart. Jatorrizko hitzak hauek omen ziren:

                   ARBOTIKO PRIMA EIJERRA
                (Beñat Mardo, XVIII. mendea)
 
                    Jaon baruak aspaldin
                    Xederak hedatü zütin
            Xori eijer bat hatzaman düzü Paubeko seroren komentin
            Orai harekin biziren düzü, aspaldian gogun betzin.

                    Jaon barua, orai zü
                    Felizitatzen zütügü
            Zeren beitüzü Mus de la Plazaren prima eijerra esposatü
            Andere hori hirus düzü: zuri ez deizugu dolü.

                    Xedera balitz halako
                    Merkatietan saltzeko
            Ziberuko aitunen semek eros litzazkie oro
            Halako xori eijertto zunbaiten hatzamaiteko!

Jarraian, 1975 geroztik guri heldu zaigun abestiaren hitzak eskaintzen ditugu, eta horiekin batera nolabaiteko itzulpen librea. Eztei-kantu bat izanik, iruditzen zaigu azken bi ahapaldiak lekuz kanpo daudela, horregatik zalantzan jartzen dugu Beñat Mardok kantatutako bertsoaren zati direnik:

ARBOTIKO PRIMA EIJERRA (JAUN BARUAK)
      Jaun baruak aspaldin
      Xederak hedatu ditin
      xori eijer bat hatzaman dizü
      Pabeko seroren komentin,
      orai harekin biziren düzü
      aspaldian gogun beitzin.

      Xedera balitz halako
      merkatüetan saltzeko,
      Xiberuako aitunen semek
      eros litzazkie oro,
      halako txori eijerto
      zunbaiten hatzamaiteko.

      "Igaran apirilaren bürian,
      armadaren erdian,
      züntüdan bihotzian,
      armak oro eskian;
      present espiritian,
      mahanka besuen artian"

      "Jauna maite banaüzü,
      erraiten düzün bezala,
      kita ezazü, kita ezazü
      Erregeren zerbütxüa
      eta maita herria,
      üken dezadan plazera"
      El señor barón hace tiempo
      tendió sus redes
      y atrapó un precioso pájaro
      en el convento de monjas de Pau,
      ahora vivirá con aquel
      como deseaba desde hace tiempo.

      Si ese tipo de redes
      se vendieran en el mercado,
      los hidalgos de Zuberoa
      los comprarían todos
      para atrapar
      tan hermoso pájaro.

      "A finales del pasado abril,
      en medio del ejército,
      te tenía en el corazón
      todas las armas en la mano
      presente en el espíritu,
      me faltabas entre los brazos"

      "Señor, si me ama
      tal como afirma
      abandone, abandone
      el servicio del Rey
      y ame al pueblo
      para que yo me contente"
                                  Hitzak: Beñat Mardo
                                  Musika: Herrikoa



Arbotiko prima eijerra (Jaun baruak). Kherau

iruzkinik ez:

Argitaratu iruzkina