Markesaren alaba euskal abesti herrikoi bihurtu den bertso sorta bat da, zortziko txikian idatzitako 21 bertso dira. Sebero Iturrino mutrikuarrak idatzi zituen eta bertso-paper bezala argitaratu ziren. Augustin Zubikaraik ondarrutarrak jaso eta argitara eman zituen 1984an.
Euskal Abesti herrikoia bihurtu zen eta besteak beste musikari hauek interpretatu dute: Amaia Zubiria, Kepa Junkera, Urretxindorrak, Txomin Artola, Oskorri eta Imuntzo eta Beloki.
Jarraian agertzen dugun testua BDB Bertsolaritzaren Datu-Basea delakotik hartu dugu. Jatorrizko bertso-paperaren grafia zertxobait gaurkotu dugu. Hona hemen hitzak:
| MARKESAREN ALABA | |
1
Zeruak eta lurrak
egin zituena
memoriya argitzen
zatoz neregana,
esperanza badaukat
zedorrek emana
kunplituko dedala
deseo dedana.
2
Amoriyozko penak
bertso berriyetan
publika al banitza
Euskalerrietan,
enteratu naiz ongi
enkargu hoietan
San Jose arratsaldeko
hiru t'erdiyetan.
3
Markes baten alaba
interesatua
mariñeruarekin
enamoratua
deskubritu gaberik
bere sekretua
amoriyua zeukan
barrena sartua.
4
Egun señalia zan
goguan hartzeko
esan ziyola haren
etxera juateko;
- Deseo dedan hitz hau
manifestatzeko
zurekin, Antonio,
nago izateko.
5
- Zer esaten dirazu,
Juanitak hitz hori,
tentatzen ai zerala
trazak badirudi,
etzait zure gradurik
tokatutzen neri,
ez burlarik egin
mariñeruari.
6
- Iduki dezakezu
ongi sinistua
aspaldiyan nengoala
zutaz gustatua,
etzaitut nik utziko
desanparatua,
hala egiten dizut
gaur juramentua.
7
Konformatu ziraden
alkarren artian
ezkonduko zirala
hurrengo urtian,
eskolak ikasteko
biyen bitartian
beraren herritikan
guztiz apartian.
8
Hala disponiturik
jarri zian biyak
kartaz entenditzeko
alkarren berriyak
formalidadiakin
jartzeko egiyak,
baña etziran lo egon
amaren begiyak.
9
Alferrik izango dira
haserre gurian
ez naute mudatuko.
eternidadian,
esposatu nahi nuke
kariño onian
Antonio Maria
etortzen danian.
10
Ezin egon zan ama
hitz hori sufritzen,
beriala hasi zan
kartak detenitzen
intenziyo haundiagoz
ezkontza galdutzen;
Juanitak halakorik
etzuen pensatzen.
11
Amaren maleziya
korreora juan ta
Antonio hil tzala
egin zuan karta;
Juanitaren tristuraz
maitia, esan ta
engañatu bestek
gezur bat esanda.
12
Amak esaten dio:
- Juanita neria,
galdu da diotenez
Antonio Maria,
nik billatu dizut
beste bat hobia,
mayorazgo interes
askoren jabia.
13
- Ama, ez neri esan
horrelakorikan,
ez det nik bestegana
amoriyorikan,
ezin alegre leike
nere barrenikan
komenienzia ona
egonagatikan.
14
- Utzi alde batera
horrelako lanak,
ez dizut nik ikusten
zu bezela damak,
nahi badituzu hartu
onra eta famak
gidatuko zaituzte
aitak eta amak.
15
Denbora kunpliturik
galaia abiyan
zer pasatu ote zan
haren memoriyan
kartarik hartu gabe
juan dan aspaldiyan,
inozente sartu zan
jayo zan herriyan.
16
Hau da lendabiziko
esan zenduana:
- Zer da musikarekin
onratzen dutena?
- Markesaren alaba
kaliak barrena
esposario zala
harek bihar zuena.
17
Desmayaturik egin
zuen ordu-bete
gero nobiya eske
hitz bi egin arte
inguratu zitzayon
makiña bat jende,
bigarren ordurako
hilda derrepente.
18
Gaba pasatu eta
hurrengo goizean
entierrua zuen
bigarren klasian,
markesaren alaba
guziyen atzian;
zer pena izango zan
haren bihotzian!
19
Penarekin lerturik
Antonio hil zan,
akonpañatu zuen,
Juanitak eleizan,
maitasuna baziyon
esan dedan gisan,
geroztik etzuen
osasunik izan.
20
Erremedia balei
sentimentu hori
bitarteko bat jarri
Jesus maiteari
oraziyo egiñaz
Birjiña Amari
zeruan gerta dedin
Antonio Mari.
21
Alkarren konpañian
guk ere nahi degu,
Birjiña, egiezu
Jaunari erregu
kristau guziyogatik
baldin al bazendu,
Iturrinok horrela
desiatzen du.
|
(1) Laguntza eskatuz:
Lana egoki beteko duela esperantzak izan arren, Jaungoikoari laguntza eskatuz hasten da bertsolaria.
(2) Bertsoak zertaz dira?
Enkargu bat egin diote eta amodiozko bertsuak izango direla aurreratzen du.
(3) Pertsonai nagusiak:
Agertzen den lehena Juanita da, protagonista nagusia. Ondoren, bikotea osatuko duen Antonio. Bat goimailako alaba eta bestea herri xumeko semea.
(4) Ekimena neskarena da:
Juanitak bere etxean zitatzen du Antonio eta dion amodioa agertzen dio...
(5) Sinestezina:
Antoniok ez dio, hasieran, sinesten. Izan ere, maila sozial guztiz desberdinekoak dira biak.
(6) Neskak sinestarazi egiten du:
Juanitak zin egiten dio egitan dabilela eta benetan maite duela.
(7) Eskontzeko hitza:
Adosten dute hurrengo urtean ezkonduko direla eta, bitartean, harremana kartaz garatuko dutela. Baina...
(8) Hirugarren pertsonaia:
...Juanitaren ama ez dago ados eta bere azpijokoak egingo ditu. Lehenik hitzez...
(9) Neskak es du amore ematen:
...eta ikusirik Juanitaren erabakia sendoa dela, beste bide bat jorratzen du.
(10) Karten katea eten:
Komunikazioa moztu nahirik, hasteko, kartak ezkutatzen ditu, bai Juanitak bidalitako kartak eta berdin eginez Antonioren erantzunekin.
(11) Amaren gezurra:
Ondoren, karta bat asmatzen du amak berak, horren bitartez gezur latz bat aditzera ematen da: Antonio hil da.
(12) Ordezkoaren proposamena:
Amak esaten dio Juanitari beste senargairen bat aurkituko diola, eta, hori bai, dagokion maila ekonomiko eta sozialekoa.
(13) Neskak ezetz!
Ez duela Juanitak besterik nahi.
(14) Amaren erreieta:
Jarreraz aldatu behar duela esaten dio amak Juanitari eta aita-amaren aholkuak onartu behar dituela bere onerako baitira.
(15) Antonio itzultzen da:
Aspaldian kartarik jaso gabe, kezkaturik heltzen da Antonio herrira.
(16) Festak dira Mutrikun:
Festaren zergatia galdetzen du Antoniok eta azaltzen diote Markesaren alaba bihar ezkonduko dela.
(17) Atsekabea eta heriotza:
Juanita ezkonduko dela entzutean konortea galtzen du Antoniok eta atsekabearen saminez hil egiten da.
(18) Hileta:
Hurrengo egunean hileta ospatzen da, bigarren klaseko hileta xumea da. Juanita bertaratzen da hiletara baina ez dirudi leku berezian kokatzen denik.
(19) Elizkizunak:
Esan bezala, Juanitak parte hartzen du hileta eta elizkizunetan. Ondorioz, suposa daiteke egun horretarako programaturik zeukan eskontza bertan behera utzi duela Juanitak; edozein kasutan, segurua da Juanitaren osasuna kalteturik geratu dela.
(20) Otoitza:
Juanita ezkonduko ez dela beste zantzu bat ematen da bertso honetan, non Antonio Mariren arimaren alde otoitz egiten duen Juanitak. Eskontza gabekorik alargunaren irudia eskaintzen digu bertsolariak.
(21) Elkarrekin:
Juanita ezkonduko ez dela beste bigarren zantzu bat ematen da azken bertsoan, non amorante biak elkarrekin irudikatzen dituen bertsolariak. Bukatu aurretik, sinadura gisa, bertsolariak bere izena aipatzen du.
|
Hitzak: Sebero Iturrino
Musika: Herrikoia | |
Mariñeluarekin enamoratua | Markesaren alaba abestia Tadusak taldearen ahotsean
